Bu makalemizi okuduktan sonra finansal sistem nedir,  finansal sistemin temel amacı nedir, finansal sistemin unsurları nelerdir sorularına yanıt bulabileceksiniz.

Şu anki piyasa ekonomilerinde yatırım ve tasarruf kararları farklı ekonomik birimler tarafından verilmektedir. Bu ekonomik kararlar finansal sistem ve sistem içindeki finansal piyasalarda gerçekleşir. Finansal sistem, farklı ekonomik birimlerin finansal fonksiyonları yerine getirmek için bir araya geldikleri bir bütündür. Bu ekonomik birimler ekonomideki kişiler kurumlar piyasalar araçlar ve organizasyonlardır.

Etkin çalışan bir finans, ekonominin iyi işlemesi ve ekonomik refah geliştirmek için çok önemlidir. Finansal sistemin unsurlarının anlatılacağı bu yazımızda üzerinde duracağımız kavramlar; finansal sistem, finansal piyasalar, para piyasaları, sermaye piyasaları, birincil piyasalar, ikincil piyasalar,  organize piyasalar ve tezgah üstü piyasalarıdır.

Finansal Sistem Nedir?

Diyelim ki girişimci ruha sahip birisiniz ve ofis temizliği, bina temizliği işlerini yapan aynı zamanda da arabanızı temizleyen bir robot geliştirdiniz. Ancak küçük bir sorununuz var böyle bir projeyi gerçekleştirebilecek ve üretebilecek paranız yok. Oysa üst katınızda oturan ve tanımadığınız Birol bey’in dedesinden kalma gayrimenkul satışından kazandığı yüklü bir para var ve bunun yanında yıllarca biriktirdiği ve tasarruf ettiği birikimleri var. Birol bey bu birikimlerini evinde, yani diğer tabirle yastık altında tutmakta ve bu nedenle birikimlerinden herhangi bir kazanç elde etmemektedir. Bu durumda Birol Bey ile sizi karşılaştıracak bir organizasyona ihtiyaç var. İşte bu organizasyon finansal sistem olarak bahsettiğimiz organizasyon yapısıdır.

Eğer siz Birol Bey’le  finansal sistem sayesinde buluşursanız Birol Bey size gerekli sermayeyi temin edebilir. Bu sayede sizin projeniz seri üretime geçebilir siz de elde ettiniz kârdan bir kısmını Birol Bey’e verirsiniz. Bu işten iki taraf da kazançlı çıkar. Aynı zamanda yapılan yatırımla istihdama katkı sağlamış olursunuz ve yeni gelir kaynakları oluşur. Bu da genel ekonomiye katkı sağlamaktadır.

Finansal Sistemin Unsurlar Nelerdir?

Finansman sisteminin varlığı birçok açıdan ülke ekonomisine katkı sağlar. Finansal sistem fon değişiminin gerçekleştiği bir bütündür. Bu nedenle ilk bakışta fon fazlası olanlar ve fon açığı olanlar finansal sistemin unsurları olarak sıralanabilir. Ancak finansal sistem bununla sınırlı değildir. Finansal aracılar, finansal araçlar ve yasal düzenlemeler de finansal sistemin unsurlarıdır.

Finansal piyasaların temel ekonomik işlevi fona aktarımı sağlamaktadır. Sistemin yatırım tarafında da tasarruf tarafında da aynı ekonomik birimler yer alır. Bu ekonomik birimler insanlar, işletmeler ve devlettir. Finansal sistemde fon arz edenler devrettikleri fonların karşılığında fon talep edenlerden çeşitli belgeler isterler. Bu belgelere ise finansal araçlar denir. Finansal araçlar fonları üzerindeki haklar ve yükümlülükler temsil eden yazılı belgelerdir. Birbirlerinden farklı özelliklere sahip çok sayıda finansal araç bulunmaktadır. Finansal araçlar işlem gördükleri piyasalara bağlı olarak para ve Sermaye Piyasası araçları olarak ikiye ayrılır. Para piyasası araçları 1 yıldan Kısa vadeli olan araçlardır. Bu araçlar para piyasalarında alınıp satılan likiditesi yüksek fiyat değişkenliği düşük ve daha düşük risk düzeyine sahip olan belgelerdir. En yaygın kullanım alanına sahip para piyasası araçları hazine bonosu, finansman bonosu, mevduat sertifikası, repo, varlığa dayalı Menkul Kıymetler, yatırım fonu katılma belgeleri ve ticari senetlerdir.

Sermaye Piyasası araçları ise hisse senetleri, tahviller, kar zarar ortaklığı belgeleri, gelir ortaklığı senetleri ve eurobond gibi araçlardır. Ekonomide fon akışı finansal aracılar sayesinde kolaylaşıp hızlanmaktadır.

Finansal Aracılar

Uygulamada aracılık işlevi gören çeşitli finansal aracılar vardır. Finansal sistem içinde aracılar iki grup altında toplanmaktadır. Bunlar para yaratan finansal aracılar ve para yaratmayan finansal aracılardır. Para yaratan finansal aracılar mevduat kabul eden finansal kuruluşlar olarak da bilinmektedir.

Mevduat kabul eden bu bankalar fonların vadelerine göre para ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılır. Para piyasaları kısa vadeli fon değişiminin gerçekleştiği Piyasalardır. Para piyasalarında vade genellikle bir seneyi aşmaktadır. Sermaye Piyasası ise orta ve uzun vadeli fonların karşılaştığı finansal Piyasalardır. Bu piyasalarda tahvil ve hisse senedi gibi uzun vadeli araçlar işlem görmektedir. Tasarruf sahiplerinden girişimcilere kaynak aktarımı sağlanır.

Finansal araçların piyasaya çıkış durumu da finansal araçların sınıflandırılmasına neden olur. Burada sınıflandırma finansal aracın piyasaya ilk kez çıkıp çıkmadığına göre yapılır. Finansal Piyasalar buna göre birincil ve ikincil piyasalar olarak iki grup altında toplanmaktadır.

Birincil piyasalar ilk kez çıkan finansal araçların olduğu Piyasalardır. Şirketlerin hisse senedi arzları birincil piyasasıdır. İkincil piyasa daha önce ihraç edilmiş Menkul kıymetlerin tekrar alım satım konusu olduğu piyasalardır. Birincil piyasanın sağlıklı işlemesi etkin ve verimli bir ikinci piyasanın varlığına bağlıdır. İkincil piyasada menkul kıymetin kolayca el değiştirebilmesi birincil piyasada ihracını kolaylaştırır.

İkincil Piyasalar menkul değerlerin ve pazarın bilme yeteneğini artırır. Bu da birincil piyasalara talep oluşturur. İkincil Piyasalar menkul kıymetlerin paraya çevrilmesini sağlayan Piyasalardır. İMKB gibi Menkul Kıymet borsaları ikinci piyasalara örnektir. Finansal piyasalarda organizasyon yapısı ve gerekli kurumsallaşmanın olması piyasaların etkinliği açısından önemlidir.

Finansal Piyasa Türleri Nelerdir

Bu yapılanma içinde finansal piyasalar organize ve tezgah üstü piyasada olarak ikiye ayrılır.

Organize Piyasa Nedir

Organize Piyasalar arz ve talep edenlerin resmi olarak belirlenmiş fiziksel alanlarda buluştuğu piyasalardır. İşlemin oluşması için belli kurum ve kuruluşların denetimi ve gözetimi söz konusudur. Bu piyasalarda alım satım koşulları işlem yapacak olanların nitelikleri işlem zamanı ve yeri gibi çeşitli özellikler belli standartlara bağlanmıştır. Organize piyasalarda nihai işlemler merkezileşmiş borsalarda yapılmaktadır.

Tezgah Üstü Piyasa Nedir

Tezgah üstü piyasalar genel olarak menkul kıymetlerin Borsalar dışında işlem gördüğü piyasalara denir. Tezgah üstü Piyasalar serbest Piyasalar olarak da bilinmektedir. Tezgah üstü piyasalarda nihai işlemler iletişim teknolojisi aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Bu piyasalarda işlemlerin gerçekleştiği merkezileşmiş bir mekan söz konusu değildir. Tasarruf sahiplerinden yatırımcılara transferini sağlama fonksiyonunu yerine getirir. Bu sayede ekonomide yüksek üretkenlik ve verimlilik sağlanmaktadır.

Gelişmiş ve Etkin çalışan bir finansal sistem tasarrufların etkin bir şekilde kullanımını sağlayarak ülke kalkınmasına katkıda bulunur. Finansal sistemin yapısını fon fazlası olanlar, fon açığı olanlar, finansal aracılar, kurumlar, finansal araçlar ve yasal kurumsal düzenlemeler oluşturmaktadır.

Finansal sistem içinde değişik finansal piyasaların varlığından söz edilebilir. İşleme konu olan fonların vadeleri açısından sınıflandırıldığında Piyasalar sermaye ve para piyasaları olarak ikiye ayrılır. Piyasada işlem gören finansal araçların piyasa çıkış durumuna göre Piyasalar 1. ve 2. Lig finansal piyasalarda alıcı ve satıcıların bir araya getirilmesi sürecinde organizasyon ve kurumsallaşma önemlidir. Bu yazımızda bir ekonomide finansal sistemin yerine getirmesi gereken temel fonksiyonları ve Finansal sistemin ekonomi açıdan önemini anlattık.

Konuyla ilgili sorularınızı aşağıdaki yorum kısmından sorabilirsiniz.